JAK ZA POMOCĄ RYSUNKU ROZWIĄZYWAĆ PROBLEMY BIZNESOWE?
„Myślenie wizualne to wykorzystywanie umiejętności widzenia — zarówno faktycznego, jak i korzystania z wyobraźni — w celu identyfikowania pomysłów, do których nie da się dotrzeć innymi drogami, szybkiego i intuicyjnego opracowywania tych pomysłów, a następnie przedstawiania ich innym ludziom w taki sposób, aby ci po prostu je „złapali”.
DAN ROAM.
Rozwiązywanie problemów za pomocą rysunków nie wymaga talentu ani przygotowania artystycznego. Nawet gdy uważacie, że się do tego nie nadajecie lub uważacie, że nie jesteście wzrokowcami. Gwarantuję wam, że jesteście ukierunkowani wzrokowo w wystarczającym stopniu, by zrozumieć i zastosować myślenie wizualne. W praktyce okazuje się, że to właśnie osoby rozpoczynające swoją przygodę z tą koncepcją od stwierdzeń w rodzaju: „Ale ja nie umiem rysować…”, są bardzo często autorami najbardziej wnikliwych rysunków. Nawet jeśli nie jesteście w pełni przekonani do swoich talentów rysowniczych, nie powinniście od razu rezygnować.
Za pomocą myślenia wizualnego można sprostać zupełnie różnym wyzwaniom biznesowym, na przykład takim jak: określenie strategii biznesowej, wdrożenie nowego produktu, zaprojektowanie platformy technologicznej oraz uruchomienie nowego programu sprzedażowego. Różne problemy w różnych firmach, czy to w bankowości, czy to w firmie, która zajmuje się wyszukiwaniem, czy w firmie zajmującej się tylko sprzedażą lub zupełnie czymś innym, da się rysunkiem rozwiązać ich problem. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że tak różne branże i ich problemy nie mają z sobą nic wspólnego. Oznaczałoby to, że w każdym z tych przypadków należy zastosować odmienną metodę rozwiązywania problemów. Jeśli jednak przyjrzeć się uważniej, można wskazać pewną cechę wspólną wszystkich tych firm — ich problemy za pewne trudno było dostrzec, a rozwiązania były wręcz niewidoczne. I tu właśnie otwiera się pole do popisu dla myślenia wizualnego — każdą kwestię można przedstawić na rysunku, czyniąc ją w ten sposób bardziej zrozumiałą, a każdy rysunek można stworzyć za pomocą zestawu tych samych narzędzi i zacząć rozwiązywać problemy za pomocą rysunków.
Rysunki mogą przedstawiać naprawdę złożone koncepcje i kondensować wiele informacji w taki sposób, aby łatwiej nam było je dostrzec i zrozumieć. Dzięki temu rysunki doskonale się sprawdzają w precyzowaniu i rozwiązywaniu wszelakich zagadnień: problemów biznesowych, patowych sytuacji politycznych, wyzwań technicznych, dylematów organizacyjnych, konfliktów czasowych i trudności o charakterze osobistym.
SZEŚĆ PODSTAWOWYCH GRUP PROBLEMÓW.
1. Problemy typu kto i co. Chodzi tu o wyzwania związane z rzeczami, ludźmi i rolami.
Co dzieje się wokół mnie i na czym polega moja rola?
Kto tu rządzi i kto jeszcze jest w to zaangażowany?
Kto jest za to odpowiedzialny?
2. Problemy typu ile. Chodzi tu o wyzwania dotyczące mierzenia i liczenia.
Czy wystarczy nam X, by przetrwać cały zaplanowany okres?
Ile X jest nam potrzebne, aby kontynuować prace?
Czy jeśli zwiększymy wartość tego czynnika, to możemy zmniejszyć wartość drugiego czynnika?
3. Problemy typu kiedy. Chodzi tu o wyzwania łączące się z planowaniem i gospodarowaniem czasem.
Co powinno się odbyć najpierw, a co potem?
Mamy dużo do zrobienia — kiedy znajdziemy na to wszystko czas?
4. Problemy typu gdzie. Chodzi tu o wyzwania związane z wyznaczaniem kierunku i organizacją działalności.
Dokąd zmierzamy?
Czy zmierzamy we właściwym kierunku, czy raczej powinniśmy coś zmienić?
W jaki sposób zestawić wszystkie te elementy?
Co jest najważniejsze, a co najmniej istotne?
5. Problemy typu jak. Chodzi tu o wyzwania łączące się z wzajemnym oddziaływaniem między elementami.
Co się stanie, jeśli postąpimy tak?
A jeśli zrobimy inaczej?
Czy zmieniając nasze działania, możemy zmienić ich ostateczny rezultat?
6. Problemy typu dlaczego. Chodzi tu o wyzwania związane z dostrzeganiem całościowego obrazu.
Co i dlaczego tak naprawdę robimy?
Czy zajmujemy się tym, czym powinniśmy się zajmować, czy raczej trzeba się zabrać za coś innego?
Jeśli musimy coś zmienić, co mamy do wyboru?
W jaki sposób stwierdzić, która z dostępnych możliwości jest najlepsza?
Myślenie wizualne w swoim podstawowym wymiarze nie ma nic wspólnego z tworzeniem wykresów na komputerze. Myślenie wizualne to nauka myślenia oczami — działanie, które nie wymaga stosowania żadnych zaawansowanych rozwiązań technicznych. Tak naprawdę potrzebujecie zaledwie trzech narzędzi, aby nauczyć się skutecznie rozwiązywać problemy za pomocą rysunków: oczu, wyobraźni oraz nieco koordynacji między oczyma a ręką i są to Wasze narzędzia myślenia wizualnego.
Potrzebować możecie jeszcze kartki i mazaka, no i pozostaje kwestia wizualnej pewności siebie — w im większym stopniu możemy polegać na swoich podstawowych narzędziach myślenia wizualnego (oczy, wyobraźnia, koordynacja oczu i rąk), tym więcej ukrytych talentów w zakresie myślenia wizualnego w sobie odkryjemy. Umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi myślenia wizualnego przyda się również wtedy, gdy będziecie musieli pokazać swoje rysunki innym.
Ludzie lubią oglądać rysunki wykonane przez innych ludzi. W większości sytuacji związanych z dokonywaniem prezentacji odbiorcy lepiej reagują na rysunki odręczne (nawet najbrzydsze) niż na dopracowaną do ostatniego szczegółu grafikę. Spontaniczność i niedoskonałość odręcznych rysunków powodują, że są one mniej onieśmielające i zachęcają do większego zaangażowania w dyskusję. Co równie ważne, nie ma skuteczniejszej metody przekazywania treści nawet najbardziej skomplikowanych rysunków niż rysowanie ich krok po kroku na oczach odbiorców.
Odręczne rysunki łatwo się tworzy i szybko modyfikuje. Jak byście chcieli się przekonać, to na warsztatach organizowanych przez Akademię Rozwoju IM, myślenie w kategorii obrazów jest procesem płynnym, w którym aż roi się od prób i błędów. Bardzo rzadko się zdarza, by ostateczny rysunek wyglądał dokładnie tak, jak go sobie zaplanowaliśmy. Zatem możliwość szybkiego nanoszenia poprawek ma bardzo duże znaczenie.
Z pomocą komputera możecie bardzo łatwo narysować nie to, co trzeba. Większość programów komputerowych wykorzystywanych do tworzenia grafiki wyposażona jest we wbudowane funkcje tworzenia wykresów. To naprawdę wielka pomoc, oczywiście pod warunkiem, że dokładnie wiecie, jaki rodzaj wykresu najlepiej przekaże to, co chcecie zakomunikować — warto tu wspomnieć, że warunek ten prawie nigdy nie jest spełniony.
Najważniejszy powód, dla którego powinniśmy polegać na naszych podstawowych narzędziach myślenia wizualnego, jest taki, że w ostatecznym rozrachunku nie liczy się to, jak bardzo dopracowane są nasze rysunki, lecz to, na ile swobodnie się czujemy, myśląc za pomocą oczu.
Myślenie wizualne opiera się na pewnym praktycznym i powtarzalnym schemacie, którego istotę można bez trudu zrozumieć. Składa się on z zaledwie czterech kroków. Odpowiednie działania podejmujemy całkowicie nieświadomie. Jeśli jednak zwrócimy uwagę na te działania i dokonamy między nimi wyraźnych rozgraniczeń, niemal natychmiast poszerzymy swoją wiedzę na temat funkcjonowania mechanizmów myślenia wizualnego. Co więcej, wprowadzając do tego procesu nowe narzędzia i koncepcje, będziemy stopniowo i w skoordynowany sposób rozwijać nasze umiejętności w tym zakresie.
Sześć sposobów pojmowania. Wyróżniamy sześć podstawowych pytań, które decydują o tym, w jaki sposób postrzegamy różne zagadnienia i w jaki sposób je przedstawiamy. Pytania te są doskonale każdemu znane. Każdy problem — niezależnie od tego, czy dotyczy pewnej sytuacji biznesowej, realizowanego projektu, czy harmonogramu — można sprowadzić do sześciu podstawowych pytań, które wymieniłam już wcześniej. Wszyscy doskonale te pytania znamy. Umiejętność posługiwania się nimi opanowywaliśmy od najmłodszych lat — są to: kto, co, kiedy, gdzie, jak i dlaczego. Pytania te tak dobrze pasują do koncepcji myślenia wizualnego, ponieważ dokładnie odzwierciedlają sposób, w jaki obserwujemy otaczającą nas rzeczywistość.
PROCES MYŚLENIA WIZUALNEGO
Proces ten nie powinien być dla Was niczym nowym, ponieważ realizujecie go tysiące razy dziennie — najprostszym jego przykładem niech będzie przechodzenie przez jezdnię. Rozglądacie się w obie strony i jeśli widzicie zbliżający się pojazd, zatrzymujecie się na chodniku. Jeśli widzicie, że samochód znajduje się jeszcze w pewnej odległości, zaczynacie sobie wyobrażać, czy zdążycie przed nim przejść — w zależności od podjętej decyzji pewnie wchodzicie na jezdnię lub czekacie na bardziej sprzyjający moment.
Podobnie rzecz się ma, kiedy musicie przygotować sprawozdanie biznesowe — najpierw przeglądacie się materiałom, z których macie zaczerpnąć informacje, potem wybieracie z nich najistotniejsze dane, wyobrażacie sobie najlepszy sposób przekazania tych informacji, po czym tworzycie sprawozdanie i przedstawiacie je swoim współpracownikom.
Realizujemy ten proces bez większych trudności, a co za tym idzie — również bez dłuższej refleksji. Warto jednak mieć świadomość, że przychodzi nam on z tak dużą łatwością tylko dlatego, że mieliśmy mnóstwo okazji, by go wyćwiczyć. Wystarczy przyjrzeć się pochodowi przedszkolaków zmierzających na spacer do zoo, aby zrozumieć, że proces przechodzenia przez ulicę wcale nie jest tak intuicyjny, jak mogłoby się nam wydawać. Gdyby nie panie przedszkolanki, wiele z tych dzieci prawdopodobnie bez zastanowienia weszłoby na ulicę — tym samym przeszłyby bezpośrednio do etapu pokazywania, pomijając etapy patrzenia, widzenia i wyobrażania sobie. Skutki takiego działania mogłyby być naprawdę tragiczne.
PROCES MYŚLENIA WIZUALNEGO KROK PO KROKU
Patrzenie Jest to na wpół pasywny proces przyswajania otaczających nas informacji wizualnych. Patrzenie to gromadzenie danych i dokonywanie ich wstępnej oceny, na podstawie której wybieramy reakcję stosowną do sytuacji. Jest to zatem proces skanowania otoczenia w celu uzyskania ogólnego rozeznania w sytuacji, a także proces zadawania automatycznych pytań, które pomagają nam dokonać szybkiej oceny otaczającej nas rzeczywistości.
Widzenie Na tym etapie oczy wykazują większą aktywność. Patrzenie polega na zwykłym skanowaniu otoczenia i pozyskiwaniu wstępnych informacji, widzenie to natomiast gromadzenie tych danych, które wydały nam się warte bliższego poznania. Etap ten polega zatem na identyfikowaniu schematów i prawidłowości — może to być działanie świadome, w większości przypadków ma ono jednak charakter automatyczny.
Wyobrażanie sobie Wyobraźnia wchodzi do gry zaraz po tym, jak zbierzemy dane wizualne i dokonamy ich selekcji. Na etapie wyobraźni będziemy je przetwarzać. Wyobrażanie sobie można zdefiniować na dwa sposoby: jako akt widzenia z zamkniętymi oczami lub jako widzenie czegoś, czego nie ma.
Pokazywanie Kiedy już zidentyfikujesz schematy, poznasz ich znaczenie i znajdziesz sposób ich przekształcania umożliwiający wskazanie pewnych nowych elementów, trzeba tylko znaleźć odpowiedni sposób prezentacji. Musisz podsumować wszystkie obserwacje, znaleźć najlepszą metodę ich przedstawienia, przenieść je na papier, omówić swoje przemyślenia i odpowiedzieć na pytania odbiorców.
Proces myślenia wizualnego nie zawsze przebiega liniowo. Te cztery etapy będą się pojawiać przy każdym problemie, jaki spróbujemy rozwiązać za pomocą rysunku. One zawsze następują po sobie w naturalnej kolejności, nie oznacza to jednak, że musimy ten proces realizować w sposób liniowy, czyli podejmując działania w sekwencji 1, 2, 3 i 4. Okazuje się, że proces myślenia wizualnego przypomina raczej serię następujących po sobie pętli. Zwróćcie uwagę, że etapy patrzenia i widzenia nieustannie się powtarzają i wzajemnie się napędzają. Celem obu tych etapów jest pozyskiwanie informacji wizualnych. To sprawia, że są one wzajemnie od siebie zależne. Nie oznacza to natomiast, że rozwijając swoje zdolności wizualne, nie możemy wykorzystać faktu, iż występują między nimi pewne różnice.
Etap wyobrażania sobie, czyli oglądania wszystkich zebranych informacji z zamkniętymi oczami, jest z kolei czymś w rodzaju mostu, który pozwala przekształcać dane wejściowe w dane wyjściowe. Jeśli przejdziecie każdy ten etap na oczach Waszych słuchaczy
to oni automatycznie uruchomią własne procesy myślenia wizualnego. Będą patrzeć na wasze rysunki, dostrzegać w nich interesujące elementy, wyobrażać sobie, co zmieniliby w pomysłach, które im przedstawiacie. W ten sposób proces myślenia wizualnego zapętla się po raz kolejny.